ریسک (Risk) چیست؟

حتما بخوانید: مدیریت ریسک پروژه چگونه انجام می شود؟

ارزیاب ریسک

هدف ترسیم تصویر واقعی و درک شفاف تر از ریسک های موجود در صنایع کشور

طبقه بندی ریسک

تمام فعاليت‌هاي اقتصادي انسان همواره با درجاتي از ريسك و عدم اطمينان همراه است.

زندگي و فعاليت‌هاي بشري بدون ريسك نه قابل تصور است نه جذابيتي دارد، زيرا تصور آنكه انسان بدون تلاش و روبرو شدن با خطر به هر آنچه بخواهد برسد تصوري خسته كننده است.

موقعيت‌هاي در برگيرنده ريسك را به دو دسته تقسيم مي‌ كنند:

الف: ريسك‌هاي واقعي يا خالص (Pure Risk)

ريسكي مي‌باشد كه بر اثر بروز خطرهاي فيزيكي بوجود آمده و اثر تخريبي بر جاي مي‌گذارد و پيامد آن زيان است و در صورت وقوع؛ نتيجه‌اش صرفاً خسارت مي‌باشد و در صورت عدم وقوع تغييري در وضعيت موجود ايجاد نمي‌شود. ويژه‌گي‌هاي اين ريسك عبارتست از:

- هميشه ناخوشايند و زيانبار مي‌باشد.

- تحت شرايط مشابه‌اي قابل تكرار و وقوع آن تابع قانون اعداد بزرگ مي‌باشد.

- توانائي فرد براي پيش‌بيني وقوع آن زياد است.

- همواره موجب زيان جامعه مي‌گردد.

- عموما"قابليت بيمه شدن دارد.

- افراد بطور كامل از ريسكي كه نگهداري مي‌كنند رضايت ندارند.

اين ريسك خود به شرح زير بخش بندي مي‌شود:

1- ريسك‌ هاي ذهني (Subjective Risk)

ريسك‌ هائي هستند كه احتمال وقوع و پارامتر هاي موثر در بروز آن ها قابل اندازه گيري نيستند. كنترل اين ريسك ها بسيار پيچيده و سخت است زيرا مدير ريسك با عينيت خطر روبرو نيست مانند:

- ريسك هاي تنزل قدرت خريد

- ريسك هاي اعتباري و سياسي

- ريسك امتناع دولت هاي بدهكار از پرداخت ديون

ريسك هاي ذهني ارتباط نزديكي با توسعه و ثبات اقتصادي دارند. هرچه ثبات اقتصادي در جامعه بيشتر باشد، قابليت ارزيابي ريسك هاي ذهني افزايش مي يابد و هر چه ثبات اقتصادي كمتر باشد اهرم هاي كنترلي و پيشگيرانه بي اثرتر مي گردد.

نوع ديگري از اين ريسك ها در عالم خيال و در ذهن شخص ظهور مي‌كند، و شدت و ضعف آن بستگي به باورها و عدم اطمينان و نگراني فرد از آن موضوع دارد. مانند ترس از تاريكي و يا ترس از ورود به قبرستان در شبانگاه، بدليل آنكه وقوع اين ريسك مشخص نبوده و ابعاد آن قابل اندازه‌گيري نيست بيمه ریسک (Risk) چیست؟ گران در برخورد با آن با احتياط عمل مي‌كنند. زيرا گاه نتايج به بار آمده مي‌تواند فاجعه آميز باشد.

2- ريسك هاي عيني

ريسك‌هائي هستند كه در عالم واقع امكان بروز دارد و درجه احتمال آن قابل اندازه گيري بوده و در صورت وقوع موجب ورود زيان مي‌ شود اين ريسك ها به دو دسته تقسيم مي‌گردد:

ريسكي مي‌باشد كه در صورت وقوع بر تعداد زيادي از افراد جامعه تأثير گذاشته و در محدوده وسيعي اتفاق مي‌افتد. مانند ريسك‌هاي طبيعي، وقوع اين ريسك عموماً خارج از كنترل انسان مي‌باشد.

ريسك خاص بر خلاف ريسك‌هاي عام در محدوده كوچكي اتفاق افتاده و افراد كمي را تحت تأثير قرار مي‌دهد.

ب– ريسك‌هاي سوداگرانه يا پويا:

ريسك ‌هائي هستند كه انگيزه اقتصادي در پيدايش آنها اهميت دارد. در صورت وقوع پيامد احتمالي آن مي‌تواند زيان يا سود باشد، مانند بازي هاي شانسي يا شرط‌بندي و يا سرمايه‌گذاري و يا تغيير سطح قيمت‌ها و يا تغيير سليقه مصرف كننده. بدليل احتمال سود، قبول اين ريسك براي شخص جذابيت دارد و بر خلاف ريسك‌هاي واقعي اين فرد است كه نسبت به پذيرش ريسك سوداگرانه تصميم‌ مي‌گيرد.

اینجانب عباس گلچینیان مدرس و پژوهشگر مسائل بیمه، ارزیاب ریسک و ارزیاب خسارت، این سایت را جهت کمک به افزایش ایمنی در صنایع کشور و کمک به بیمه گران برای پذیرش ریسک ایجاد نمودم.
لطفا نظرات و پیشنهادات خود را توسط سایت و یا ایمیل اطلاع دهید.

ریسک چیست ؟

در این مقاله قصد داریم تا تعریف دقیقی از ریسک و همچنین مدیریت ریسک ارائه دهیم. مفهوم علمی از عدم قطعیت با حرفه مهندسی مکانیک در اواخر قرن 19 به تدریج تکامل‌یافته است و از اوایل قرن 20 به‌عنوان یک عامل مهم به رسمیت شناخته‌شده است، به این صورت که توانایی کاهش عدم اطمینان، در عملکرد کلی سازمان تعیین‌کننده است و آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. عدم قطعیت به‌عنوان ناتوانی ادراکی فرد در پیش‌بینی دقیق یاد می‌شود که به دلیل نبود اطلاعات کافی و یا قادر نبودن به تمایز قائل شدن میان داده‌ها، اتفاق می‌افتد.

تعاریف متفاوتی برای انواع ریسک مثبت و منفی وجود دارد اما با مطالعه دقیق تر منابع علمی، ریسک ها از نظر نوع تاثیرگذاری به سه دسته تقسیم می‌شوند:

1. تعاریف منفی ؛ در این‌گونه تعاریف بر روی جنبه منفی تأکید شده و معمولاً ریسک را به صورت رویدادی که تنها موجب مشکل، کمبود ، آسیب‌دیدگی و… می‌شود در نظر می‌گیرد و رویدادهای احتمالی مثبت را جدا از مفهوم ریسک و با عناوینی مثل شانس یا فرصت بیان می‌کنند.
2. تعارف خنثی ؛ در این نوع تعاریف به مضر یا مفید بودن اشاره‌ای نگردیده و تنها ریسک را به‌عنوان عدم قطعیت یا حادثه‌ای که می‌تواند بر اهداف سیستم یا پروژه و نحوه رسیدن به آن‌ها تأثیر بگذارد مطرح گردیده است و در کل آن را نتیجه احتمال وقوع و پیامد ناشی از آن تعریف می‌کنند.
3. تعاریف جامع ؛ در این نوع نگاه، ریسک به‌صورت رویدادی احتمالی در نظر گرفته‌شده است که در صورت وقوع می‌تواند نتایج مثبت یا منفی برای اهداف پروژه یا سیستم در برداشته باشد. در واقع هم می‌تواند تهدیدی برای اهداف باشد و هم فرصتی را برای بهبود به وجود آورد.

تفاوت ریسک و عدم قطعیت در چیست (Risk and uncertainty)

Risk رویدادی احتمالی در آینده تلقی می­شود که می­تواند جدای از مطلوب یا نامطلوب بودن، بر روی اهداف تاثیرگذار باشد. در این تعریف دو نکته حائز اهمیت است: احتمال و پیامد. یعنی برای هر ریسک یک احتمال برای رخداد آن و پیامدهایی در صورت وقوع آن قابل تصور است. این اطلاعات باعث می ­شوند که ریسک قابل مدیریت و کنترل باشد. ولی در مورد عدم قطعیت تقریبا هیچ دانش خاصی از آینده وجود ندارد، شرایط امکان سنجی و کمی سازی آن وجود ندارد، پیامدهای آن مشخص نیست و در نتیجه کنترل آن بدلیل نبود اطلاعات از عهده فرد یا سازمان خارج است.

به‌ عنوان‌ مثال، در حالی‌ که ارزیابی احتمال وقوع تصادفی در جاده خیلی آسان است، ارزیابی ریسک و خطر گدازش سوخت اتمی بسیار دشوار است. می‌توان علت را چنین توضیح داد که در تصادفات جاده‌ای، اطلاعات زیادی برای ارزیابی ریسک موجود است، اما در مورد گدازش سوخت اتمی اطلاعات بسیار کمی وجود دارد. پس می‌توان وجه تمایز و تفاوت آنها را این‌ گونه بیان نمود که ریسک قابل‌کنترل و مدیریت است و عدم قطعیت به‌طورکلی بدون ترسیم الگوی نظری غیرقابل‌کنترل است.

تفاوت Risk و uncertainty به نوعی در داشتن و نداشتن اطلاعات است

تاریخچه مدیریت ریسک در جهان

مدیریت ریسک یک فرآیند سیستماتیک جهت برنامه‌ریزی، ساختاردهی، تجزیه‌وتحلیل، واکنش به ریسک‌های پروژه و کنترل و مدیریت آن‌ها می‌باشد. برای اجرای اثربخش و کارآمد آن باید مجموعه‌ای از فرآیند های ساختار یافته و رسمی وجود داشته باشد. روش پِرت ( P rogram E valuation And R eview T echnique) برای اولین بار در سال 1950 جهت ساخت و راه‌ اندازی پروژه پولاریس ایجاد گردید و به‌ عنوان اولین روش برنامه‌ ریزی رسمی پروژه که ریسک پروژه و عدم اطمینان مربوط به فعالیت‌های پروژه را در برنامه‌ ریزی دخالت داد، مطرح گردید که ریسک (Risk) چیست؟ به نوعی اولین مدیریت ریسک پروژه نیز بوده است. این رویکرد از شبکه‌ای از فعالیت‌ها که در آن فعالیت‌ها دارای مدت‌ زمان‌های احتمالی بوده و از توزیع احتمالی یا تخمینی تبعیت می‌کنند، تشکیل گردیده است.

در اواخر سال 1960 محققان مدل‌های احتمالی ساختار درخت تصمیم برگرفته از فرآیند مارکوف را مطرح نمودند. در این مدل فعالیت‌ها در طول چرخه حیات فرآیند و در مدت‌زمان‌های مختلفی تعریف می‌شوند و به عبارتی وجود فعالیت‌ها نیز به‌صورت احتمالی بیان می‌گردند. در اواسط سال 1990، انجمن مدیریت پروژه در جهت توسعه راهنمای آنالیز و مدیریت ریسک، 9 مرحله تدوین نمود. این ساختار چکیده‌ی تجربیات متعدد به‌ دست‌ آمده از سازمان‌های انگلیسی بود که سال‌های متمادی فرآیندهای مدیریت ریسک را به‌طور موفق استفاده نموده‌اند.

Risk management راهی برای تبدیل غیر ممکن به ممکن ها

حتما بخوانید: مدیریت ریسک پروژه چگونه انجام می شود؟

مزایای مدیریت ریسک برای سازمان­ ها چیست ؟

مدیریت پویای ریسک برای سازمان مزایای بسیاری دارد که عبارت‌اند از:

• افزایش احتمال نائل شدن به اهداف و مقاصد استراتژیک
• تصمیم‌گیری‌های آگاهانه
• بهبود یادگیری سازمانی
• شناسایی شبهات و احتمالاتی که باید در تمام سطوح مدیریت، چک و کنترل شوند
• شناخت اینکه چطور ریسک‌ها بر هم تأثیر متقابل دارند
• شناخت تأثیر اتخاذ اقدامات مختلف
• تقلیل غافلگیری‌های ناخواسته
• اطلاق ریسک‌ها به‌عنوان موقعیت ­های ایجادشده نه تهدید
• آگاهی از نیاز به شناسایی و برخورد با ریسک در سرتاسر سازمان
• تخصیص و استفاده­ اثربخش از منابع برای برخورد با ریسک
• افزایش احتمال ریسک­پذیری
• بهبود اثربخشی و کارایی عملیات
• ارتقا کیفیت و قابلیت اطمینان محصولات یا خدمات
• و…..

در واقع مدیریت ریسک به سازمان این امکان را می­دهد تا در اجرای فعالیت‌های تجاری خود، خطرات غیرمنتظره و پیچیدگی‌هایی که ممکن است ریسک (Risk) چیست؟ در این مسیر قرار بگیرند را شناسایی کند.

ارزش در معرض ریسک (Value at Risk)

ماهیت بی ثبات و پر نوسان بازار ارزهای دیجیتال برای هر کسی که آشنایی هر چند محدودی با این بازار داشته باشد روشن و واضح است. قیمت هر ارز رمزپایه تمایل دارد در مدت زمان کوتاهی دائماً در نوسان باشد. در هر لحظه ، قیمت یک ارز دیجیتال می تواند کمی صعود کند یا به طرز چشمگیری افت کند. غیرقابل پیش بینی بودن این بازار ممکن است برخی از تریدر ها و سرمایه گذاران را عصبی کند در حالی که برخی دیگر ممکن است از این نوسانات لذت ببرند و از آنها به نفع خود استفاده کنند.
خواه این نوسانات را دوست داشته باشید یا از آنها متنفر باشید ، بدیهی است که باید ریسک هایی را که باعث ایجادش می شود را در نظر بگیرید. در بازاری که سرشار از عدم اطمینان است، بحث مدیریت ریسک بسیار مهم و حیاتی است. چگونه می توان ریسک های سرمایه گذاری را ارزیابی کرد؟ ابزارهای متنوعی در بازار برای انتخاب وجود دارد که یکی از محبوب ترین ها “Value at Risk” یا ارزش در معرض ریسک است که با نماد اختصاری VAR نمایش داده می شود. هدف اصلی این ابزار محاسبه آنچه در اصل بدترین سناریویی است که می تواند هنگام معامله رخ دهد و موجب ضرر معامله گر شود می باشد.

ارزش در معرض ریسک (VaR) یعنی چه؟

VaR معیاری است که سطح دقیق ریسک مالی را در یک معامله یا سرمایه گذاری مشخص می کند. این معیار معمولا در یک دوره زمانی خاص اندازه گیری می شود و بیشترین استفاده کنندگان آن، بانک های سرمایه گذاری و تجاری هستند. آنها معمولاً از ارزش در معرض ریسک برای تعیین نسبت وقوع خسارات احتمالی که ممکن است در اوراق بهادار سازمانی آنها رخ دهد استفاده می کنند.

در بازار های مالی و معاملاتی مانند بازار ارزهای دیجیتال نیز بسیاری از آمار VaR به عنوان “علم جدید مدیریت ریسک” یاد می کنند و از آن استفاده می کنند.

مدیران ریسک معمولاً از VaR به عنوان راهی برای سنجش و کنترل میزان قرار گرفتن سرمایه در معرض خطر استفاده می کنند. می توان محاسبات VaR را در موقعیت های خاص اعمال کرد. هدف اصلی از مدل سازی VaR ، کشف ظرفیت بالقوه ضرر است. علاوه بر این ، برای تعیین احتمال وقوع ضرر تعریف شده است. فرد قادر است VaR را از طریق ارزیابی میزان تلفات احتمالی و احتمال وقوع مقدار ضرر اندازه گیری کند.

به طور کلی ، رایج ترین و سنتی ترین معیار ریسک، نوسان است. با این حال ، مسئله اصلی در مورد نوسانات این است که علاقه بسیار کمی به حرکت در جهت حرکت دارایی مورد سرمایه گذاری دارد. ارزهای دیجیتال مستعد نوسان هستند و اغلب می توانند به طور ناگهانی و به طور تصادفی به سطوح بالاتر و یا پایین تر صعود و نزول کنند و این ممکن است باعث ضرر سرمایه گذاران و تریدر ها شود.

برای بیشتر سرمایه گذاران ارزهای دیجیتال، ریسک بیشتر مربوط به احتمال از دست دادن پول است. با فرض اینکه سرمایه گذاران به احتمال ضرر و زیان اهمیت می دهند، VaR به طور موثر به دو سوال پاسخ می دهد:

سوال اول. بدترین سناریو چیست؟

سوال دوم. چقدر می توانم در یک بازه زمانی مشخص ضرر کنم؟

آمار متداول Value at Risk از سه مولفه تشکیل شده است: بازه زمانی ، سطح اطمینان و یک مقدار ضرر.

مقدار ضرر همان درصد ضرر است. هنگام در نظر گرفتن سوالاتی که VaR به آنها پاسخ می دهد ، حتماً باید این سه مولفه را در نظر داشته باشید.

بیشترین مقداری که ممکن است در کل ماه آینده ضرر کنم با سطح اطمینان 95٪ یا 99٪ چقدر است؟

حداکثر درصدی که می توانم در طی سال بعد سرمایه از دست بدهم با سطح اطمینان 95٪ یا 99٪ چقدر است؟

همانطور که مشاهده می کنید ، سوال VaR شامل سه عنصر است. یکی از آنها سطح اطمینان بالایی است که به طور معمول 95٪ یا 99٪ است. دیگری یک بازه زمانی است ، که مثلا تحت عنوان یک روز ، یک ماه یا یک سال تعیین می شود. سومین تخمین تقریبی از ضرر سرمایه گذاری است که دلار یا درصد آن را نشان می دهد.

روش های محاسبه ارزش در معرض خطر (VaR)

به طور کلی ، سه نوع روش برای محاسبه VaR وجود دارد. روش تاریخی ، روش واریانس- کوواریانس و روش شبیه سازی مونت کارلو.

روش تاریخی : آنچه این روش انجام می دهد در نظر گرفتن بازده واقعی در داده های تاریخی است. در این روش داده ها از بدترین به بهترین رتبه بندی می شود. پس از آن ، به طور پیش فرض ، فرض می شود که تاریخ تکرار خواهد شد و این حقیقت از منظر ریسک نیز صادق است.

روش واریانس- کوواریانس : در این روش بازده متوسط ​​و انحراف معیار در نظر گرفته می شود و با توجه به آنها یک منحنی توزیع نرمال ترسیم می شود. معمولا اگر یک پرتفوی دارایی های چندگانه داشته باشد ، نوسانات آن با استفاده از یک ماتریس واریانس– کوواریانس برای کلیه دارایی ها محاسبه می شود.

شبیه سازی مونت کارلو : این روش شامل توسعه مدلی برای بازده قیمت دارایی در آینده است. علاوه بر این ، شامل اجرای آرایه ای از آزمایشات فرضی از طریق مدل سازی است.

محاسبات VaR معمولاً از طریق مدل های مالی صورت می گیرد و با توجه به تعداد دارایی ها و پرتفوی سرمایه گذار محاسبه متفاوتی خواهد داشت.

مدیریت ریسک چیست؟

تا کجا می‌توان ضرر و زیان را پذیرفت؟ تا چه زمانی باید با موانع کنار آمد؟ چطور می‌توان موانع و خطرات احتمالی را پیدا کرد؟ راهی برای جلوگیری و پیشگیری از خطرات و ریسک‌های احتمالی وجود دارد؟ چه راهکارهایی برای کاهش ریسک (Risk) چیست؟ ضرر و زیان وجود دارد؟ پاسخ به این سوالات در فرایندی به نام مدیریت ریسک داده می‌شود.

گاهی پذیرش ریسک، کم هزینه‌تر از تلاش برای جلوگیری از احتمال وقوع یک اتفاق است

مدیریت ریسک (Risk Management)

به عنوان یک مدیر باید بدانید که مدیریت ریسک چیست. مدیریت ریسک بیانگر یک فرایند مدیریتی سیستماتیک شامل ارزیابی و کنترل است. در رسیدن به اهداف مشخص شده کسب‌وکارها، احتمال قرار گرفتن مقابل موانع وجود دارد. برای کاهش ضرر و زیان، استاندارد مدیریت ریسک به وجود آمده است. مدیریت ریسک از خطرات احتمالی جلوگیری می‌کند. در کمترین حد، Risk Management ضرر و زیان را به حداقل می‌رساند. مدیریت ریسک باید در 3 مرحله انجام شود. بدون انجام هر کدام از این 3 مرحله، فرایند کنترل و نظارت ریسک شما ناقص است:

• شناسایی عوامل خطرساز
• تجزیه و تحلیل
• پیدا کردن پاسخ مناسب برای موانع

اگر مدیریت ریسک درست انجام شود، پیش بینی وقایع آینده آسان است. از جمله مهم‌ترین کارهایی که باید در طی فرایند مدیریت ریسک انجام شود، پذیرش آن است. کار یک مدیر تنها شناسایی و پیدا کردن ریسک‌ها نیست. او باید کیفیت، قدرت و تاثیر ریسک را بر پروژه مشخص کند. پس از این کار است که می‌توان پذیرش یا عدم پذیرش ریسک را مشخص نمود. با در نظر گرفتن مستمر بودن فرایند مدیریت ریسک، مدیر پروژه باید همواره بررسی‌های لازم را انجام دهد. از جمله وظایف مدیر پروژه مشخص کردن بازه‌های زمانی برای کنترل ریسک است. تعریف بازه‌های زمانی باید متناسب با اندازه و حجم پروژه انجام شود. می‌توان بازه‌های یک ماهه تا 6 ماهه و حتی یک ساله را برای شناسایی و انجام فرایند مدیریت ریسک در نظر گرفت. در همان ابتدای مسیر پروژه باید مدیریت ریسک انجام شود. پس از جلو رفتن پروژه، ارزیابی پیش ‌بینی‌ها و مشخص کردن خطاها و اشتباهات صورت می‌گیرد.

سطح تاب‌آوری در مدیریت ریسک (tolerance level)

پس از آن‌که دریافتید مدیریت ریسک چیست، باید بدانید سطح تاب آوری ریسک چیست و چرا برای همه کسب‌وکارها اهمیت دارد. مسیر انجام پروژه را می‌توان به دویدن تشبیه کرد. در یک مسابقه دو میدانی، همه در حال دویدن هستند. مشکلات و ریسک‌ها به عنوان مانع در مسیر شما قرار می‌گیرند. نمی‌توان از دویدن دست کشید، بلکه باید ریسک (Risk) چیست؟ تا جای امکان از روی موانع پرید و ادامه داد. از جمله وظایفی که یک مدیر پروژه در انجام فرایند مدیریت ریسک دارد، بالا بردن سطح تاب‌آوری سازمان است. مدیر پروژه در ابتدای کار باید tolerance level را مشخص کند. پیدا کردن حد ضرر در بازارهای مالی اهمیت بیشتری دارد. از جمله نتایج مدیریت ریسک، به حداقل رساندن زیان است. بنابراین باید یک تلورانس مشخصی برای ریسک وجود داشته باشد. بالا بردن تاب آوری ریسک، به اندازه انجام بقیه مراحل فرآیند اهمیت دارد. در طول زمان کسب‌وکارها باید توانایی ریسک پذیری خود را بالا ببرند. احتمال از پا افتادن یک شرکت استارتاپی در سال اول، باید در سال‌های بعد کاهش پیدا کند. در غیر این صورت، مسیر مدیریت ریسک به درستی انجام نشده است.

مدیریت ریسک به گذر کردن از موانع پیش روی کسب و کار کمک می‌کند

انواع شیوه‌های مدیریت ریسک

روش اجرای مدیریت ریسک، نقش مهمی در میزان کارکرد آن دارد. مدیر پروژه باید بتوانند درست‌ترین انتخاب را در تمامی مراحل داشته باشد. یعنی استراتژی مدیریت ریسک وابستگی نزدیکی به نوع پروژه و مانع پیش رو دارد. انواع شیوه‌های مدیریت ریسک وجود دارد که هر کدام از آن‌ها کارکرد خاص خود را دارند. بهترین راه مقابله و برخورد با ریسک، باید با در نظر گرفتن استراتژی‌های گوناگون انتخاب شود. 5 روش زیر به عنوان رایج‌ترین شیوه‌های مدیریت ریسک در نظر گرفته می‌شود:

1- متوقف کردن فرآیندی که باعث بروز ریسک و خطر می‌شود

گاهی مدیر پروژه باید تصمیم بگیرد که فرایندهای ریسک‌ساز و خطر آفرین را برای مدت زمان مشخص تعلیق کند. این کار با دو هدف انجام می‌شود. اول، حفظ ایمنی پروژه اهمیت دارد. وظیفه شما به سلامت مدیریت کردن پروژه است. دوم، باید از زیان بیشتر جلوگیری کنید. فرآیند خطرآفرین باید برای به حداقل رساندن زیان متوقف شود. این کار زمانی صورت می‌گیرد که نتوانید در مدت زمان کوتاه، راه حل مناسب را شناسایی و پیاده سازی کنید.

2- پذیرفتن اثر منفی ریسک

در جایی از پروژه ممکن است با وجود اثر منفی، امکان متوقف کردن فرآیندها وجود نداشته باشد. در این صورت وظیفه یک مدیر کنترل و مدیریت زیان‌ها است. شما نمی‌توانید فرآیندها و فعالیت‌ها را متوقف کنید، بنابراین باید زیان را به حداقل محدود نمایید.

3- کم کردن میزان احتمال بروز ریسک و خطر

با هدف کاهش اثرات منفی ریسک روی پروژه، می‌توان از روش‌های مراقبتی استفاده کرد. وظیفه شما پیشگیری از خطر است. حتی در صورتی که بروز یک ریسک در پروژه اجتناب ناپذیر باشد، می‌توان از گسترش آن جلوگیری کرد. پیشگیری کردن از ریسک‌های بیشتر، یک استراتژی مدیریتی قوی است.

4- کنترل و کاهش اثرات منفی ریسک

اگر شناسایی ریسک به درستی انجام شود، اثرات منفی آن هم مشخص می‌گردد. اثری که ریسک می‌تواند روی پروژه بگذارد، قابل اندازه گیری است. مدیریت ریسک باید همراه با پذیرش خطرات و زیان‌های احتمالی باشد. در این مرحله می‌توان سعی بر کاهش اثر منفی ریسک داشت.

5- انتقال ریسک به دیگر بخش‌های سازمان

شاید به نظر اشتباه باشد اما انتقال ریسک به دیگر بخش‌های سازمان پروژه می‌تواند تاب‌آوری آن را بالا ببرد. سهیم بودن ریسک در پروژه با بخش‌های دیگر، توانایی کنترل و مدیریت آن را بیشتر می‌کند.

اهمیت مدیریت ریسک تا چه اندازه است؟

پاسخ دادن به اینکه اهمیت مدیریت ریسک چیست، ساده است. فرآیند tolerance level، با 4 هدف اصلی انجام می‌شود.

• شناسایی ریسک‌های احتمالی
• کاهش ریسک‌ها یا کم کردن اثر آن‌ها
• مشخص کردن استاندارد برخورد با ریسک
• برنامه ریزی برای آینده

این 4 هدف، نتایجی است که در مدیریت ریسک باید به دست بیاید. اثری که مدیریت ریسک روی پروژه می‌گذارد، برای هر کسب‌وکار حقیقی و حقوقی متفاوت است. مدیریت ریسک می‌تواند منجر به صرفه‌جویی در منابع، افراد، درآمد، اموال، دارایی‌ها و زمان شود. جلوگیری از خطرات بیشتر، کاهش زیان‌های مادی و معنوی، حفظ دارایی‌ها و اموال از نتایج پیش پا افتاده مدیریت ریسک است. حتی مدیریت ریسک می‌تواند برای سازمان کاهش مسئولیت‌های حقوقی در پی داشته باشد. در پروژه‌های بزرگ، باید به سهامداران و ذینفعان پاسخگو باشید. بدون مدیریت ریسک، تمامی ضررها و زیان‌ها از نظر حقوقی بر دوش شماست. بنابراین بدون در نظر گرفتن اندازه و حجم پروژه، مدیریت ریسک باید از همان ابتدا انجام شود. در دوره حسابداری پیمانکاری، یک بخش مهم و غیرقابل چشم‌پوشی، مدیریت ریسک پروژه‌ها است. پس از اینکه دانستید حسابداری پیمانکاری چیست و چطور انجام می‌شود، باید با مدل مدیریت ریسک پروژه‌های استاندارد PMBOK، مدل مدیریت ریسک ERM (مدیریت ریسک بنگاه اقتصادی)، ریسک‌های مالی و غیرمالی و ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک آشنا شوید.

مراحل انجام مدیریت ریسک شامل شناسایی ریسک، تحلیل، اقدام، نظارت و کنترل می‌شود

مراحل انجام مدیریت ریسک در شاخه‌های مختلف

مدیریت ریسک می‌تواند در تمامی پروژه‌های شخصی و عمومی کوچک و بزرگ انجام شود. در انجام مراحل مدیریت ریسک، نوع پروژه اهمیت زیادی دارد. بنابراین شما باید بدانید که شرح وظایف‌تان چیست. مشخص کردن ریسک‌های احتمالی، در شاخه‌های مختلف آسان است. برای مثال یک بخش پرکاربرد از مدیریت ریسک در امور مالی است. در این بخش شما باید بدانید حسابداری مالی چیست و چگونه انجام می‌شود. علاوه بر آن، نیاز است تا انواع ریسک‌های پولی و ارزی و راه‌های جلوگیری از ضررهای بیشتر در بازارهای مالی را هم بشناسید. به طور معمول مدیریت ریسک در شاخه‌های زیر انجام می‌شود:

• مدیریت ریسک پروژه
• مدیریت ریسک و سرمایه
• مدیریت ریسک در بورس
• مدیریت ریسک در بیمه
• مدیریت ریسک مالی

پس از آن باید موانع را پیدا کنید. موانع، خطرات و زمینه‌های بروز ریسک می‌تواند داخلی و خارجی باشد. فعالیت‌هایی مانند برنامه ریزی غیر واقع‌گرایانه، وجود پروژه‌های همزمان، مشخص نبودن مسئولیت‌ها، انتصابات نادرست، عدم برنامه‌ریزی دقیق، عدم توانایی در فراهم کردن منابع مالی و غیرمالی، تضاد در اولویت‌ها و عدم کنترل تغییرات مشتری می‌تواند به عنوان عوامل داخلی بروز ریسک در نظر گرفته شود. اما موانع خارجی ریسک می‌تواند قابل پیش بینی و غیرقابل پیش بینی باشد.

موانع خارجی غیرقابل پیش‌بینی

• تغییرات پیش بینی نشده در قانون
• بلایای طبیعی
• خرابکاری پیش بینی نشده و اثرات آن

موانع خارجی قابل پیش‌بینی

• ریسک بازار
• ریسک اجتماعی
• تورم و نوسانات نرخ ارز
• تغییرات فناوری و تکنولوژی

بنابراین باید با در نظر گرفتن این موانع، مراحل انجام مدیریت ریسک را مشخص نمود.

استانداردهای مدیریت ریسک چیست؟

استانداردهای مدیریت ریسک به شما کمک می‌کند تا از دستورالعمل‌های کاربردی و موثر استفاده کنید. دستورالعمل‌هایی که به عنوان استاندارد تعریف می‌شوند، شامل فرایند‌های از پیش تعیین شده است. استفاده از سیستم‌های مدیریت ریسک، چارچوب فعالیت‌های شما را مشخص می‌کند. سازمان بین‌المللی استاندارد‌سازی (ISO)،استاندارد مدیریت ریسک را هم مشخص کرده است. ISO 31000 شامل مجموعه‌ای از دستورالعمل‌های مدیریت ریسک است. با اجرای این سند استانداردسازی، تمامی فعالیت‌های مدیریت ریسک در چارچوب ISO قرار می‌گیرد. این استاندارد شامل 5 دسته بندی کلی است:

• اختیارات
• برنامه ریزی
• اجرای فرایند
• بررسی‌های مداوم
• بهبود و بهینه سازی

مدیریت ریسک در سازمان و پروژه باید با در نظر گرفتن این 5 مرحله انجام شود. در صورتی که به دنبال دریافت این استاندارد هستید، اجرای آن الزامی است.

دوره مدیریت ریسک

برای پیاده‌سازی فرایندهای مدیریت ریسک در پروژه، باید روی تمامی بخش‌ها و فازهای ریسک تسلط داشته باشید. گذراندن دوره مدیریت ریسک، فرصت خوبی برای یادگیری بهتر و دقیق‌تر انواع ریسک و نحوه مقابله با آن‌ها است. در این دوره شما یاد می‌گیرید که از فرآیندها، رویه‌ها و سیاست‌های تعیین شده برای شناسایی، ارزیابی، نظارت، معالجه و گزارش ریسک‌های موجود در سیستم استفاده کنید. در مدیریت ریسک تنها دانستن راه حل مناسب و قطعی مهم نیست. شما باید بتوانید در بهترین زمان ممکن نسبت به ریسک‌ها و موانع در سازمان واکنش نشان دهید. بنابراین باید مهارت کافی و لازم را برای مقابله با آنان داشته باشید. به همین دلیل دوره مدیریت ریسک پکت به شکل تئوری و عملی برگزار می‌شود. این دوره بیشترین تاثیر را در بالا بردن توانایی‌ها شما خواهد داشت. مفاهیم زیر را می‌توانید در این دوره به طور کامل یاد بگیرید:

• مفهوم مدیریت ریسک و عناصر آن
  
• نقش و جایگاه کنترل‌های داخلی و حاکمیت شرکتی در مدیریت ریسک
  
• طبقه‌بندی ریسک
  
• فرآیند مدیریت ریسک
  
• نحوه تهیه گزارش تحلیلی مدیریت ریسک

جمع بندی

بسیار ساده است که بدانید مدیریت ریسک چیست و چگونه انجام می‌شود. اما در هنگام اجرای فرایند، دانش به تنهایی پاسخگوی نیاز شما نخواهد بود. داشتن مهارت و توانایی‌های کافی، برای مدیریت ریسک الزامی است. گذراندن دوره مدیریت ریسک می‌تواند علاوه بر دانش، مهارت‌های شما را هم بیشتر کند. آموزشگاه حسابداری حسابداران خبره، برگزار کننده دوره‌های مدیریت ریسک است. سرفصل‌های مدیریت ریسک در دوره‌هایی مانند دوره‌ MBA، دوره سرپرستی امور مالی و دوره حسابداری پیمانکاری هم آموزش داده می‌شود. اما شما می‌توانید مدرک تخصصی مدیریت ریسک را هم به شکل جداگانه دریافت کنید. این مدرک از طرف انجمن حسابداران خبره و دانشگاه صنعت نفت نفت صادر می‌شود. برای ثبت نام شما به حداقل ۳ سال تجربه کاری در زمینه امور مالی نیاز دارید. تمامی مدیران و تصمیم گیرندگان امور مالی، باید مدیریت ریسک را بشناسند و آن را پیاده سازی کنند.

ریسک (Risk) چیست؟

محسن همایونی

طراحی، پیاده‌سازی، مدیریت و راه اندازی سازمان‌ یا واحد فروش مشاور، مدرس و توسعه دهنده کسب و کار مشاور و مدرس فروش و بازاریابی دارای مدرک MBA (فوق لیسانس اجرایی) در زمینه تبلیغات و بازاریابی دارای مدرک DBA (دکترای اجرایی) در زمینه مدیریت، توسعه و بهبود کسب و کار عضو رسمی انجمن راهبردی ایران عضو رسمی باشگاه مدیران ایران عضو رسمی کمیسیون بهبود و توسعه‌ی کسب و کار اتاق بازرگانی اصفهان

همین حالا با من تماس بگیرید.

ریسک (Risk)

توسط فاطمه فاضلی

ریسک (Risk)

ریسک چیست؟

"ریسک یک دارایی عبارت است از تغییر احتمالی بازده آتی ناشی از آن دارایی." وستون و بریگام

واژه ی ریسک در فرهنگ عامه با مفهوم و شناخته می شود، اما در علم مدیریت مالی و اقتصاد این مفاهیم در تعریف ریسک نمی گنجد. سوالی که اینجا پیش می آید این است که واژه ی ریسک چگونه تعریف می شود؟

ریسک در تعریف بسيار ساده عبارت است از احتمال محقق نشدن پيش‌بيني‌ها. درواقع احتمال اختلاف میان میزان بازده واقعی سرمایه گذاری و بازده مورد انتظار آن را ریسک می گویند. بنابراین وقتی از ریسک یک دارایی صحبت می‌شود، تغییرات احتمالی بازده آن دارایی در آینده مورد نظر است. ریسک همچنین شامل احتمال از دست رفتن همه یا بخشی از اصل سرمایه گذاری نیز می‌شود.

برای روشن شدن این مفهوم به مثال زیر توجه کنید:

شرایطی را در نظر بگیرید که شما در یک مسابقه شرکت کرده‌اید و ۱ میلیون تومان برنده شده‌اید؛ به شما پیشنهاد می‌شود که ۱ میلیون تومان را بگیرید و از قرعه‌کشی حذف شوید یا به‌جای دریافت ۱ میلیون تومان وارد قرعه‌کشی شود که دو احتمال زیر را در پی دارد:

۱- ۵۰ درصد احتمال دارد شما ۵ میلیون تومان در قرعه‌کشی برنده شوید.

۲- ۵۰ درصد احتمال دارد هیچ پولی در قرعه‌کشی نگیرید.

شما کدام پیشنهاد را انتخاب می‌کنید؟ این مثال ساده بیانگر آن است که هرچه شما بازده بالاتری را انتظار داشته باشید، باید ریسک بالاتری را متحمل شوید.