اوراق سلف استاندارد موازی
قرارداد سلف قـراردادي اسـت كـه براسـاس آن، كالا بـا قيمت معين در زماني مشـخص در آينده تحويـل گرديـده و بهاي آن در هنگام معامله پرداخت ميگـردد. ایـن قـرارداد یکـی از ابزارهـای تأمیـن مالـی تولیدکننـدگان کالاها میباشـد.
یکـی از مشـکلات خریدارانـی کـه وارد قرارداد سـلف می‌شـوند، عـدم وجـود بـازار ثانویـه بـرای ایـن قـرارداد و عـدم امـکان نقـد شـوندگی آن تا سررسـید به دلایـل شـرعی مـی‌باشـد. زیرا اگر خریـدار، کالایی را به سـلف خریده باشـد، قبل از سررسـید نمی‌توانـد آن را بفروشـد. بـرای رفـع ایـن مشـکل در معاملات سـلف، نوآوری جدیـدی در بازار سـرمایه تحـت عنوان قراردادهـای سـلف مـوازی مطرح شـده‌اسـت. این ابـزار علاوه بر ایـن که بـرای تولیدکنندگان کالاهـا امـکان تأمیـن مالـی فراهم مـی‌آورد، قرارداد سلف موازی یـک ابـزار سـرمایهگذاری در اوراق بهـادار کالایی بـرای سـرمایه گـذاران نیز به شـمار مـیرود. براسـاس سـاز وکار معاملات سـلف مـوازی مقدار معینـی از دارایـی پایه به فروش می‌رسـد کـه وجـه قـرارداد مذکـور باید نقـدی پرداخـت و دارایی پایه در سررسـید مشـخصی در آینده تحویـل شـود. در طـول دورۀ معاملاتـی قـرارداد، خریـدار سـلف اول میتوانـد اقدام بـه فروش دارایـی پایـه بـه میـزان خریداری شـده در قرارداد سـلف اول به شـخص دیگـری در قالب یک قـرارداد سـلف ثانویـه کنـد. این قـرارداد سـلف ثانویـه را سـلف مـوازی می‌گویند. به طور معمول دوره عمر اوراق سلف موازی یک سال است و بانی(متقاضی تامین مالی) اصل و سود اوراق را در پایان عمر اوراق پرداخت می کند.
قرارداد سلف چیست و چه کاربردی دارد ؟ آشنایی با ۵ نکته مهم از قرارداد سلف
قرارداد سلف چیست؟ وقتی نام قرارداد سلف و انواع مختلف آن به میان می آید فکر می کنیم که با یک مفهوم اقتصادی بزرگ و پیچیده رو به رو هستیم. اما واقعیت این است که قرارداد سلف ساده تر از این حرف هاست. بهترین مثال برای این که بدانیم قرارداد سلف چیست، داستان پیش فروش خانه هاست. در واقع وقتی یک پیمانکار برای تامین بودجه مالی خود اقدام به پیش فروش واحدهای مسکونی می کند و بر اساس قراردادی متعهد می شود که این واحدها را در زمان معین به طرف قرارداد تحویل دهد، یک نوع قرارداد سلف اجرا شده است. (البته این یک مثال بود، به پیش فروش خانه قرارداد سلف گفته نمی شود)
این مثالی بود که تصوری از قرارداد سلف داشته باشید و بدانید تا حدود که قرارداد سلف چیست و چه کارایی دارد. قرارداد سلف یک نوع قرارداد ما بین دو گروه است. این دو گروه تولید کننده و مصرف کننده یا خریدار است. یک قرارداد عادی میان این دو گروه به این شکل است که تولید کننده محصول را به خریدار تحویل می دهد و هزینه آن را دریافت می کند. اما در قرارداد سلف داستان کمی فرق می کند.
معاملات سلف چیست یا معاملات سلف یعنی چه؟
قرارداد سلف چیست؟ این قرارداد به نوعی تنظیم می شود که خریدار هزینه محصول را به تولید کننده پرداخت می کند. تولید کننده نیز متعهد می شود در زمان معینی این محصولات را به مشتری تحویل دهد. بنابراین قرارداد سلف به نوعی طراحی شده است که مشتری در نقش سرمایه گذار ظاهر شود و با دادن سرمایه مورد نیاز تولید کننده باعث شود که این سرمایه به صورت مستقیم صرف تولید محصولات شود. سپس خود سرمایه گذار که همان مشتری است در زمان مشخص این محصولات را دریافت می کند.
فایده قرارداد سلف چیست؟
اما سوال مهم این است که اصلا فایده قرارداد سلف چیست؟ و چرا از آن استفاده می کنیم؟ برای پاسخ به این سوال بهتر است آن را از زاویه دید فروشنده و خریدار به صورت جداگانه مورد بررسی قرار دهیم.
همانطور که مشخص است فروشنده با استفاده از قرارداد سلف توانسته سرمایه مورد نیاز خودش را جذب کند و بر اساس این سرمایه اقدام به تولید محصولات خودش کند. از طرف دیگر نکته مهمی که برای تولید کننده بسیار اهمیت دارد این موضوع است که تولید کننده با قرارداد سلف از داشتن مشتری مطمئن است و به نوعی تضمین فروش دارد. قرارداد سلف را می توان یکی از بهترین نوع قراردادها در دنیای اقتصاد دانست که می توان گفت کمک بزرگی به تولید کرده است.
اما اگر بخواهیم بدانیم از دید مشتری فایده قرارداد سلف چیست، باید به جنبه سرمایه گذاری آن نگاه کنیم. در کلام ساده تر مشتری با خریدار با استفاده از قرارداد سلف اقدام به سرمایه گذاری مستقیم می کند. این سرمایه گذاری قرارداد سلف موازی از دو جنبه مورد توجه قرار دارد:
۱- فروشنده برای جلب رضایت و جذب سرمایه مجبور است که محصولات خودش را پایین تر از قیمت بازار به خریدار در قرارداد سلف عرضه کند.
۲- خریدار با توجه به نوسانات قیمتی محصولات می تواند از نظر خرید ارزان محصولات از قرارداد سلف استفاده کند. البته قرارداد سلف موازی استاندارد تا حدودی این نوسانات را بی اثر می کند اما به هر حال همچنان می تواند برای خریدار سود آور باشد.
اما فارغ از جنبه سرمایه گذاری به نظر می رسد خریدار نیز با اطمینان خاطر نسبت به تامین محصولات خواسته شده می تواند سراغ اهداف اقتصادی خود برود. در واقع هدف اصلی قرارداد سلف این است که تولید راحت تر صورت بگیرد و خریدار بتواند به محصولات خودش در زمان مقرر برسد.
قرارداد سلف موازی چیست؟
بخش مهمی از سوال قرارداد سلف چیست؟ مربوط به قرارداد سلف موازی است. در واقع مهمترین چالش و نکته ای که در مورد قرارداد سلف وجود داشت این بود که امکان واگذاری به غیر و فروش آن برای خریدار امکان پذیر نبود. یعنی این که یک خریدار نمی توانست مانند سرمایه گذار سهام این قرارداد را به دیگری واگذار کند.
بنابراین عملا نقدشوندگی قرارداد سلف زیر سوال رفت و عملا این قرارداد را تا حدودی محدود کرد. از طرف دیگر قرارداد سلف لزوما در بورس معامله نمی شود و به صورت آزاد نیز اجازه معامله آن وجود دارد اما همین قرارداد سلف موازی قرارداد سلف موازی قرارداد سلف موازی موضوع نیز کمی تضمین های این قرارداد را زیر سوال می برد.
این ها دلایلی بود که باعث شد عملا قرارداد سلف موازی ایجاد شود. این قرارداد سلف به نوعی طراحی شد که عملا بعد از عرضه اولیه ( فروش محصول توسط تولید کننده ) تا زمان سر رسید امکان مبادله و معامله دارد. یعنی این قرارداد می تواند در بازار بورس کالای ایران بر اساس تقاضا و عرضه به فروش برود.(در ادامه مقاله مزایای خریدوفروش در بورس کالا را مطالعه نمایید)
نکته مهم این است که این خرید و فروش و قیمتی که سرمایه گذار در بازار ثانویه این قرارداد را می خرد تاثیری در متن و قیمت توافقی در قرارداد ندارد و تولید کننده موظف است که همان تعهدات را اجرا کند. قرارداد سلف موازی باعث شد که عملا نقد شوندگی بازار تا حد خوبی تامین شود و این قرارداد تبدیل به یکی از فرصت های سرمایه گذاری در بازار شد.
از نظر دولت قرارداد سلف چیست؟
شاید خبر خوش اقتصادی دولت یادتان باشد که در مرداد ۹۹ آن را اعلام کرد! دولت در مرداد سال ۹۹ اعلام کرد که می خواهد نفت را بر اساس قرارداد سلف به مردم بفروشد و در موعد مقرر به نمایندگی از مردم این نفت را در بازارهای جهانی بفروشد و هزینه آن را به حساب مردم واریز کند.
در کلام ساده تر قرارداد سلف یکی از مهمترین اهرم های مالی است که دولت های برای تامین کسری بودجه خود از آن استفاده می کنند. بر اساس این موضوع دولت بر اساس کالا یا خدمات شاخصی که دارد و می داند نمی تواند آن را به صورت مستقیم به فروش برساند به صورت قرارداد سلف آن را به مردم خودش می فروشد.
مثلا در مورد ایران اگر بخواهیم بگوییم این فرم از قرارداد سلف چیست، می توانیم نفت را مثال بزنیم. ایران از نظر فروش نفت در تحریم شدید قرار دارد. از طرف دیگر نفت در سال گذشته درست در زمانی که دولت اعلام فروش قرارداد سلف نفت کرد به پایین ترین حد خود در تاریخ رسید یعنی بشکه ای یک دلار! از این رو دولت به جای این که بخواهد نفت را بدین شکل به فروش برساند و عملا ضرر هنگفتی را تحمل کند، تصمیم گرفت آن را تحت عنوان قرارداد سلف به مردم بفروشد.
نکته ای که وجود دارد مردم در این جای داستان مصرف کننده نفت نیستند. بنابراین دولت خود در زمان سر رسید به نمایندگی از مردم این نفت را که اکنون بر اساس قرارداد سلف به نام مردم است در بازارهای جهانی به فروش می رساند و هزینه آن را به حساب صاحبان قرارداد سلف واریز می کند. این کاری است که بسیاری از کشورها انجام می دهند و یک اتفاق معمول است.(اگر میخواهید بدانید قیمت زعفران در بورس کالا چگونه است این مقاله را بخوانید)
قرارداد سلف چیست؟ از نوع موازی استاندارد
اما نوع دیگری از قرارداد سلف وجود قرارداد سلف موازی دارد که در بالا کمی از آن صحبت کردیم. قرارداد سلف موازی استاندارد در واقع تکمیل یافته ترین نوع قرارداد سلف است که در بازار بورس کالای ایران خرید و فروش می شود. البته این قرارداد به صورت مستقیم و آزاد نیز قابل اجرا است.
موازی و استاندارد بودن قرارداد سلف چیست؟ این مفهوم بدین معنی است که خریدار درست مانند قرارداد سلف سلف امکان فروش آن در بازار ثانویه را دارد. اما به جز این خریدار و فروشنده نسبت به یک دیگر تعهدهایی را قبول می کنند. این تعهد ها در جهت کاهش خطر نوسان قیمتی است. در کلام ساده تر در دورانی که نوسان قیمتی بسیار است و کالاها مدام پایین و بالا می شود نه فروشنده و نه خریدار تمایل به قرارداد سلف دارد. اما با استفاده از تعهد اختیار فروش تبعی و اختیار خرید تبعی عملا این موضوع به طور کامل حل شده است.
اوراق سلف چیست؟
این روزها اخبار متنوعی از بازار سرمایه شنیده میشود. دولت برای تامین مالی و جبران کسری بودجه از سازوکارهای مختلفی استفاده می‌کند. چندی پیش اخباری مبنی بر این که دولت قصد دارد سهام خود را در برخی از شرکت‌های بزرگ به‌فروش برساند منتشر شد. به‌دنبال آن پذیره‌نویسی صندوق دارا یکم انجام شد. مابین این اخبار ممکن است خبرهایی در رابطه با اوراق سلف نفتی که دولت قصد عرضه آن را دارد شنیده باشید. در این مقاله قصد داریم به توضیح این که اوراق سلف قرارداد سلف موازی چه اوراقی هستند بپردازیم.
قرارداد سلف چیست؟
قرارداد سلف، قراردادی است که به‌منظور تامین مالی فروشنده به‌کار می‌رود.
در واقع با استفاده از قرارداد سلف شما وجه مورد نیاز برای تکمیل کالای خود را از مشتری می‌گیرید و در آینده کالای تکمیل شده را در تاریخ قرارداد به او تحویل می‌دهید.
طی این قرارداد کالاها با قیمتی پایین‌تر از قیمت نقدی، به خریداران فروخته می‌شوند. (اگر این قابلیت وجود نداشت، تقریبا استفاده از این قرارداد کارایی خاصی برای خریدار نداشت.)
فرض کنید شما یک سرمایه‌گذار هستید و پیش‌بینی می‌کنید که در ماه‌های آینده برای توسعه کارخانه خود به کالایی نیاز دارید. در مقابل هم مدیر کارخانه‌ای به وجه نقد برای تکمیل محصولاتش نیاز دارد. شما و مدیر کارخانه قرارداد سلف میان خود می‌بندید طی این قرارداد، شما پول خرید محصولات را به‌طور کامل در موقع انعقاد قرارداد پرداخت می‌کنید. معمولا مبلغ پرداختی پایین‌تر از قیمت کالای تکمیل شده است.
در قرارداد سلف تمامی مبلغ هنگام عقد قرارداد از خریدار به فروشنده منتقل میشود. اما دارایی پایه در تاریخ سررسید به خریدار تحویل داده میشود.
اگر شما این محصولات را برای خود خریده باشید، در واقع کالا را با قیمتی پایین‌تر از قیمت واقعی خود خریداری کرده‌اید و اگر به قصد فروش خریداری کرده باشید می‌توانید از تفاوت قیمت خرید و فروش سود کنید. در این نوع از قرارداد خریدار امیدوار است قیمت کالا در آینده افزایش یابد. به‌طور کلی انگیزه معامله‌گران از عقد قرارداد سلف با هم متفاوت است.
فروشنده یا تولیدکننده قرارداد سلف برای این که بتواند برای فروش و تولید خود برنامه‌ریزی کند به این قرارداد روی می‌آورد. با عقد قرارداد سلف فروشنده از یک طرف مطمئن میشود که بعد از تولید محصول، خریداری برای آن وجود دارد و از طرف دیگر مطمئن میشود که با کسری بودجه مواجه نخواهد شد.
خریدار این قرارداد میتواند با خرید مواد مورد نیاز خود برای تولید و فروش آینده شرکت برنامه‌ریزی کافی را انجام دهد. همچنین دیگر نگرانی بابت افزایش قیمت مواد مورد نظر خود را نخواهد داشت.
محدودیت‌های قرارداد سلف
یکی از محدودیت‌های قرارداد سلف، غیرقابل انتقال بودن آن است. یعنی خریدار این قرارداد باید تا زمان تحویل گرفتن کالا منتظر بماند. به نوعی می‌توان گفت که دارندگان این نوع قرارداد معمولا با مشکل نقدشوندگی مواجه می‌شوند و نمی‌توانند نسبت به تغییرات قیمت واکنش نشان دهند. علاوه بر موارد ذکر شده هیچ بازار ثانویه‌ای برای معامله اوراق سلف وجود ندارد.
برای رفع این مشکل، قراردادی طراحی شده است که پیش از سررسید می‌توان آن را به شخص دیگری انتقال داد، به این قرارداد، قرارداد سلف موازی استاندارد می‌گویند.
قرارداد سلف موازی استاندارد چیست؟
به منظور برطرف کردن محدودیت‌های قرارداد سلف، قرارداد سلف موازی استاندارد طراحی شد. قرارداد سلف موازی استاندارد همانند قرارداد سلف است. با این تفاوت که در این قرارداد دارنده یا خریدار قرارداد میتواند قبل از سررسید درج شده و پیش از دریافت مورد ذکر شده در قرارداد، معادل دارایی پایه خریداری شده را به شخص دیگری بفروشد.
قرارداد سلف موازی استاندارد از ابزارهای بازار مالی بورس کالای ایران است. این اوراق برخلاف اوراق سلف قابلیت معامله شدن در بازار ثانویه را دارند. از برتری‌های این اوراق نسبت به اوراق سلف می‌توان به نقدشوندگی آنها اشاره کرد. به دلیل وجود بازارگردان‌ها به راحتی می‌توان این اوراق را به وجه نقد تبدیل کرد. یکی دیگر از برتری‌های این اوراق، معافیت مالیاتی است که بر اساس قانون بازار اوراق بهادار تعیین شده است. برای پوشش ریسکی که نوسانات قیمت برای دارندگان این اوراق ایجاد می‌کند دو ابزار اختیار خرید و فروش تبعی در نظر گرفته شده است.
اختیار خرید تبعی
منظور از اختیار معامله تبعی، اختیاری است که با معامله سلف استاندارد از خریدار به عرضه کننده داده میشود. براساس این اختیار عرضه کننده (فروشنده، شرکت تولیدی)، اختیار خرید مقدار مشخصی از دارایی پایه به قیمت اعمال را در تاریخ سررسید خواهد داشت. منظور از قیمت اعمال، قیمتی است که در قرارداد اختیار معامله برای خرید یا فروش دارایی پایه ثبت شده است.
اختیار فروش تبعی
اختیار معامله‌ای است که همراه با معامله سلف استاندارد، از سوی عرضه‌کننده به خریدار داده میشود که براساس آن خریدار اختیار فروش مقدار مشخصی از دارایی پایه را با قیمت اعمال شده در تاریخ سررسید خواهد داشت.
معمولا چه کسانی از این اوراق استفاده می‌کنند؟
یکی از راه‌های تامین مالی مناسب برای شرکت‌ها و واحدهای تولیدی که با کسری منابع روبه‌رو می‌شوند استفاده از این اوراق است. پس عرضهکنندگان این اوراق، شرکت‌های تولیدی هستند.
در مقابل عرضهکنندگان، خریداران قراردارند. منظور از خریداران، سرمایه‌گذاران و افرادی است که منابع مالی مازاد دارند. این افراد می‌توانند شخصیت‌های حقیقی یا حقوقی باشند که به دنبال کسب منفعت و سود هستند. شما می‌توانید از طریق پنل کارگزاری خود این اوراق را خریداری کنید.
مزایای استفاده از قرارداد سلف موازی استاندارد برای سرمایه‌گذار
از مزایای این قراردادها می‌توان به سود تضمین شده‌ای که در یک بازه زمانی مشخص به شما تعلق می‌گیرد اشاره کرد. منظور از سود تضمین شده چیست؟
وقتی که عرضه کننده به خریدار همراه با قرارداد، یک اختیار فروش تبعی می‌دهد، به این معنی است که اگر در تاریخ سررسید قیمت کالا پایین‌تر از قیمت توافقی در اختیار فروش باشد، دارنده اختیار معامله اگر بخواهد میتواند از اختیار خود استفاده کند و عرضه کننده موظف است که با همان قیمت درج شده در اختیار، کالاها را خریداری کند. در این صورت یک سود تضمین شده‌ای به شما تعلق می‌گیرد. اگر قیمت دارایی پایه به مقدار زیادی افزایش یابد، علاوه بر سود تضمین شده، یک سود مازاد هم به شما تعلق خواهد گرفت.
در صورتی که در تاریخ سررسید قیمت کالا بسیار بیشتر از قیمت توافقی یعنی همان قیمت اعمال باشد، شما حق این را دارید که اختیار فروش خود را اعمال نکنید و کالاها را با قیمت بالاتر در بازار عادی بفروش برسانید.
مزایای استفاده از قرارداد سلف موازی استاندارد برای ناشر
همانطور که در توضیح اختیار خرید تبعی گفتیم، این اختیار در کنار قرارداد سلف استاندارد از خریدار به عرضه کننده داده میشود. یعنی ناشر یا همان عرضه‌کننده این اختیار را دارد که در سررسید با قیمت اعمال شده، دارایی را بخرد یا نخرد.
اگر در تاریخ سررسید قیمت بازار کالا بیشتر از قیمت توافق شده در اختیار خرید باشد، ناشر میتواند اختیار خرید خود را فعال کرده و سرمایه‌گذار موظف است که با همان قیمت درج شده در قرارداد کالا را به ناشر بدهد. با این اختیار ناشر دربرابر نوشانات قیمتی دارایی پایه در پآینده مصون میشود.
اگر قیمت روز دارایی پایه یا همان کالا، پایین‌تر از قیمت درج شده در اختیار باشد، ناشر میتواند از اختیار خرید خود استفاده نکند و در بازار آزاد کالا را با قیمت پایین خریداری کند.
ریسک نقدشوندگی اوراق سلف موازی استاندارد
با توجه به عدم استفاده عموم مردم از این اوراق، ممکن است با خود فکر کنید که نقدشوندگی این اوراق بسیار کم است. اما نگران نباشید رکنی به نام بازارگردان در بازار این اوراق وجود دارد. اگر قصد فروش اوراق خود را داشته باشید اما مشتری در بازار برای آن وجود نداشته باشد بازارگردان این اوراق را خریداری می‌کند، پس دیگر نگرانی بابت نقدشوندگی این اوراق نباید داشت.
در سایت مدیریت فناوری بورس تهران می‌توان نمادهای مورد معامله در بازار سلف موازی استاندارد را مشاهده کرد. با جستجوی نماد مورد نظرتان و یا عبارت سلف می‌توانید نمادهای مورد نظرتان را بیابید.
لیست اوراق سلف موازی استاندارد قابل معامله در بازار ثانویه
همانطور که در شکل بالا می‌بینید. نمادهای مرتبط با اوراق سلف معمولا ترکیبی از حروف ع و س با نام شرکت و یا کالای پایه‌ای که طی قرارداد خرید و فروش میشود، هستند.
تا اینجای کار در رابطه با این که قرارداد سلف چیست و چرا قرارداد سلف موازی استاندارد طراحی شد صحبت کردیم و گفتیم که استفاده از این قراردادها چه مزایایی برای ناشر و خریدار دارد.
در ادامه توضیح می‌دهیم که چه کالاهایی در قالب این اوراق معامله می‌شوند و نحوه انتشار این اوراق به چه صورت است.
دارایی‌هایی که در قالب قرارداد سلف موازی استاندارد معامله می‌شوند باید چه ویژگی‌هایی داشته باشند؟
اولین ویژگی دارایی پایه این است که باید قابلیت انتقال فیزیکی کالا وجود داشته باشد. شمش فولاد، ورقه گرم فولاد، سنگ آهن، نفت و. از نمونه‌هایی هستند که در تاریخ سررسید عرضه‌کننده میتواند آنها را به خریداران تحویل دهد.
کالاهایی می‌توانند در قالب این قرارداد معامله شوند که هیچ محدودیت قانونی و قیمتی برای آنها وجود نداشته باشد. منظور از محدودیت قیمتی این است که این دارایی پایه از طریق دولت قیمت‌گذاری نشده باشد و بتوان آن را توسط معاملات انجام شده در بازار قیمت‌گذاری کرد.
سازوکار انتشار اوراق سلف موازی استاندارد
اگر شرکتی بخواهد یکی از دارایی‌های پایه خود را در قالب قرارداد سلف جهت تامین مالی بفروشد باید رویه اجرایی زیر را طی کنند.
اولین گام مراجعه به یک نهاد مالی به عنوان مشاور پذیرش است. طی این مرحله علاوه‌بربر عقد قرارداد و تهیه امیدنامه، باید با متعهدان پذیره‌نویسی، بازارگردان و. هم صحبت شود. توجه داشته باشید که نهاد مالی مورد نظر دارای مجوزهای لازم جهت انجام کارها داشته باشد.
در گام دوم لازم نیست شما کاری انجام دهید، مشاور پذیرش که در گام اول به آن مراجعه کردیم به نمایندگی از قرارداد سلف موازی ما به شرکت بورس کالا مراجعه می‌کند و مدارک و مستندات لازم را جهت بررسی به آن تحویل می‌دهد.
در گام سوم هم مشاور پذیرش به تودیع تضمین‌های مورد قبول شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه می‌پردازد.
در گام آخر، در صورت عدم وجود مشکل در فرایند طی شده، مشاور پذیرش به بورس کالا جهت انتشار اوراق سلف موازی مراجعه می‌کند.
نظرات ارزشمند شما
لطفا اگر این مطلب برایتان مفید بود، سوال و یا نظری درباره آن داشتید، در انتهای همین صفحه نظر خود را ثبت بفرمایید.
اوراق سلف
در سالهای اخیر اصطلاحات متفاوتی در بازار سرمایه رایج شده است که هرکدام دارای تعاریف خاص خود هستند. برای درک بهتر از این مفاهیم و اصطلاحات، نیاز به بررسی آنها داریم. اوراق سلف یکی ازاین‌دست مفهوم‌ها می‌باشد که چند سالی است در اخبار بازار سرمایه مورداستفاده قرار می‌گیرد و احتمالاً بسیاری در مورد آن شنیده‌اند. از همین رو، در اینجا قصد داریم تا به تعریف و بررسی اوراق سلف بپردازیم و مطالبی که در ادامه می‌خواهیم مورد بررسی قرار بدهیم:
قرارداد سلف (Induction papers) چیست؟
قرارداد سلف نفتی چیست؟
چه افرادی می‌توانند از اوراق سلف استفاده کنند؟
کالاهای قابل‌انتشار در قالب اوراق سلف
محدودیت‌های صکوک یا قرارداد سلف
نقدشوندگی اوراق سلف موازی استاندارد
مراحل سازوکار و انتشار اوراق سلف موازی استاندارد
اقدامات لازم برای خرید اوراق سلف موازی استاندارد
انگیزه خریدار در قرارداد صکوک سلف چه میتواند باشد؟
انگیزه فروشنده در قرارداد صکوک سلف چه میتواند باشد؟
تفاوت اوراق سلف با دیگر اوراق
قرارداد سلف (Induction papers) چیست؟
قرارداد سلف، قراردادی است که طبق آن، یک دارایی پایه در ازای دریافت وجه نقد، به فروش گذاشته میشود و تأمین مالی می‌گردد. قرارداد سلف پس از فروش اوراق خود در طی دوره زمانی مشخص، به خریداران آن تسلیم میشود. اوراق سلف به‌واقع یک ابزار مالی به شمار می‌رود که برای جذب سرمایه در بازار سرمایه استفاده میشود. سلف در لغت به معنی پیش‌پرداخت، اطاعت کردن می‌باشد.
مزیت اصلی قرارداد سلف، سود تضمینی آن در مدت مشخص برای خریداران اوراق است.
قرارداد سلف نفتی چیست؟
به طور معمول دولت به‌جای پیش‌فروش محصولات مواد خام خود در خارج از کشور، این اوراق را به شکل مستقیم به مردم می‌فروشد. قرارداد سلف نفتی یکی از این اوراق می‌باشد که در آن اوراق نفتی و پالایشگاهی در قالب یک قرارداد سلف، تأمین مالی میشود و افراد حقیقی و حقوقی آن را در قیمت پایین‌تری پیش‌خرید می‌کنند و در سررسید، اوراق را تحویل می‌گیرند. به نوعی با این قرارداد، پیش‌فروش نفت انجام میشود و شرکت‌های نفتی با این روش، جذب سرمایه می‌کنند و این قرارداد عموماً میتواند کسری بودجه دولت در داخل را نیز برطرف کند.
چه افرادی می‌توانند از اوراق سلف استفاده کنند؟
در اوراق سلف پس از انتشار آن، اشخاص حقیقی مثل سرمایه‌گذاران حقیقی خرد و کلان، عموم مردم برای هر کد ملی و نیز نهادهای حقوقی مثل صندوق‌های سرمایه‌گذاری و تأمین سرمایه، می‌توانند اوراق سلف را در بازار، خریداری و سرمایه‌گذاری کنند.
کالاهای قابل‌انتشار در قالب اوراق سلف
در اوراق سلف، کالاها و دارایی‌های استراتژیک منتشر میشود. این کالاها مانند گندم، نفت، محصولات کشاورزی، شمش و محصولات فولادی است به‌طوری‌که قیمت‌گذاری آن محدودیت خاصی نداشته باشد.
محدودیت‌های صکوک یا قرارداد سلف
از مهمترین محدودیت‌های اوراق سلف، عدم واگذاری این اوراق به غیر، پیش از زمان موعد سررسید می‌باشد. یعنی خریداران اوراق تا قبل قرارداد سلف موازی از تحویل اوراق سلف، نمی‌توانند این اوراق را انتقال دهند و در تعیین قیمت‌گذاری پس از انتشار، نقش چندانی ندارند و در بازار ثانویه قابل معامله نمی‌باشد.
اوراق سلف موازی استاندارد، برای برطرف‌کردن محدودیت‌های قرارداد سلف و با سررسید کوتاه‌مدت، بنا نهاده شد. به عبارتی در قرارداد سلف موازی استاندارد، اوراق میتواند توسط خریداران، قبل از موعد سررسید انتقال پیدا کنند و نقدشوندگی در آن راحت‌تر است. همین‌طور این قرارداد قابلیت معامله در بورس کالا و بازار ثانویه را نیز دارد.
قرارداد سلف موازی استاندارد، دارای مزایایی برای هر دو طرف، یعنی سرمایه‌گذار و تولیدکننده دارد.
سرمایه‌گذار با خرید اوراق، سود تضمین شده‌ای در طی مدت‌زمان کوتاه کسب می‌کند و قدرت نقدشوندگی بالا و ریسک کمتر به همراه دارد.
از طرفی، تولیدکننده میتواند با عرضه اوراق سلف، تأمین سرمایه برای شرکت داشته باشد تا به رشد تولید و افزایش بودجه بیانجامد.
نقدشوندگی اوراق سلف موازی استاندارد
به‌منظور رقابت و جذابیت در بازار سلف، اوراق سلف موازی، قبل از موعد، به اختیار خریداران میتواند در نرخ مشخص شده، به فروش برسد. بازار سرمایه اصولاً بر مبنای عرضه و تقاضا معامله میشود و نقدشوندگی اوراق سلف موازی نیز بر همین اساس، صورت می‌گیرد. برای هر فروشنده باید خریدار و مشتری در بازار باشد. در غیر این صورت بازارگردان‌ها به‌عنوان خریدار، اوراق را از عرضهکنندگان می‌خرند.
مراحل سازوکار و انتشار اوراق سلف موازی استاندارد
هر یک از شرکت‌ها، نهادها و تولیدکننده‌ها که قصد دارند برای دارایی‌های خود، از قرارداد سلف استفاده کنند تا تأمین بودجه داشته باشند، می‌بایست مراحل و سازوکاری را اجرا کنند که به شرح زیر می‌باشد:
1-شرکت‌ها باید با یکی از نهادهای مالی جهت مشاوره و اخذ مجوزهای لارم در تماس باشند و قراردادهای مربوطه را تنظیم و بازارگردان خود را انتخاب نمایند. ازاین‌پس تمام مراحل اداری برعهده مشاور است که به نمایندگی از شرکت، اقدامات لازم را انجام می‌دهد.
2-مراجعه به بورس کالا برای طی مراحل قانونی و تحویل دادن مدارک موردنیاز
3-تضمین مورد قبول شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه
4-مراجعه به بورس کالا برای انتشار اوراق سلف و تعیین زمان سررسید
اقدامات لازم برای خرید اوراق سلف موازی استاندارد
بعد از انتشار اوراق سلف، نوبت به جذب سرمایه از سوی خریداران که اشخاص حقیقی و حقوقی هستند، می‌رسد. برای خرید اوراق سلف موازی، اقدامات زیر باید صورت بگیرد:
1-ثبت‌نام در سجام و دریافت کد بورسی برای انجام معاملات
2- تعیین کارگزاری معتبر از سوی سرمایه‌گذار
3- درخواست برای خرید اوراق سلف به کارگزاری
4- پرداخت وجه موردنیاز و خرید اوراق سلف
انگیزه خریدار در قرارداد صکوک سلف چه میتواند باشد؟
به دلیل اینکه اوراق سلف در مرحله ابتدایی با قیمت پایینی پیش‌فروش میشود، یکی از انگیزه‌های مهم خریداری اوراق سلف، دریافت سود تضمینی پس از طی مدت‌زمان معامله در این اوراق می‌باشد؛ بنابراین خریدار اطمینان دارد که اوراق خود را با قیمت مناسبی خریداری کرده است.
همچنین برنامه‌ریزی دقیق برای تولید و فروش، یکی دیگر از انگیزه خرید از سوی خریداران و سرمایه‌گذاران می‌باشد.
انگیزه فروشنده در قرارداد صکوک سلف چه میتواند باشد؟
همانطور که گفته شد، فروشنده در اوراق سلف، اغلب شرکت‌های تولیدکننده هستند که به دنبال تأمین بودجه و یا جلوگیری از کسری بودجه می‌باشند؛ بنابراین انگیزه فروشنده‌های اوراق سلف، میتواند جذب سرمایه برای ادامه تولید و تدوین برنامه بلندمدت برای ادامه روند تولید و فروش در شرکت باشد. همچنین پس از فروش اوراق، تضمین فروش محصول و درآمدزایی برای آنها به همراه خواهد داشت.
قرارداد سلف موازی استاندارد، کمک زیادی به نقدشوندگی معاملات سلف می‌کند. در قرارداد سلف، تا زمان رسیدن سررسید، دسترسی به وجه نقد و کالای موردنظر امکان‌پذیر نیست. اما انتشار اوراق سلف موازی، پوشش ریسک نقدشوندگی را فراهم کرد تا فرایند معاملاتی کاملاً شفاف و با کشف قیمت، صورت بگیرد و قبل از رسیدن به موعد سررسید، فروشندگان بتوانند زودتر به نقدشوندگی برسند. برای مثال، یک خریدار میتواند تا قبل از رسیدن موعد و تحویل کالا، اوراق خریداری شده را در بازار ثانویه به فروش بگذارد و بتواند ریسک نقدشوندگی خود را پایین بیاورد.
تفاوت اوراق سلف قرارداد سلف موازی با دیگر اوراق
اوراق سلف دارای تفاوت‌هایی با اوراق دیگر مثل اوراق مشارکت و اوراق سهام و صندوق‌های درآمدزا می‌باشند. در اوراق سلف، خریدار اوراق، در مدیریت سهم و یا مالکیت آن سهیم نخواهد شد درحالی‌که در اوراق دیگر نامبرده، این امکان میسر می‌باشد. همچنین برخلاف اوراقی که درآمد ثابت و مشخصی در خود دارند، اوراق سلف دارای دامنه قیمتی و حداکثر و حداقل قیمتی در سقف و کف قیمت هستند که میتواند سود بیشتری نسبت به دیگر اوراق، نصیب خریداران کند.
جمع‌بندی
انتشار اوراق سلف از سوی شرکت‌های تولیدی و دولتی، میتواند در روند تولید، کمک بسیار زیادی کند. به همین خاطر برخی از این نوع شرکت‌ها در سالهای اخیر اقدام به عرضه اوراق سلف کرده‌اند و در بازار سرمایه انتشار داده‌اند. اوراق سلف و نیز اوراق سلف موازی استاندارد، برای تأمین سرمایه و بودجه مورد نیاز برای ادامه روند تولیدی شرکت‌ها، نقش مهمی را ایفا می‌کنند. از طرف دیگر سرمایه‌گذاران و خریداران نیز با خرید اوراق سلف، می‌توانند این اوراق را پیش‌خرید و در زمان سررسید با قیمت بالاتر به فروش برسانند و در نتیجه سود تقریباً مناسبی به دست آورند که میتواند یک معامله دو طرف برد محسوب شود.
ما در این مطلب به بررسی اوراق سلف در بازار سرمایه پرداختیم و نحوه انتشار و مزایای آن را شرح دادیم. کسب آگاهی از مفاهیم این‌چنینی در بازارهای مالی به معامله‌گران کمک می‌کند تا بتوانند با شناخت لازم به سمت این اوراق بروند. ازاین‌رو کارگزاری اقتصاد بیدار با داشتن سابقه طولانی در زمینه سرمایه‌گذاری بورسی، آماده ارائه خدمات خود دراین‌خصوص می‌باشد.
اوراق سلف چیست؟ همه چیز درباره قرارداد سلف
قرار داد سلف، قرار دادی است که در آن فروشنده در جهت دریافت وجه نقد، قسمتی از دارای خود را پس از مدت زمانی معلوم به فروش می‌رساند. در واقع خریدار، معادل دارایی خریداری شده را در یک قرار داد سلف که طرفین ملزم به رعایت شرایط آن می‌باشند، به فروش می‌گذارد که به این روند قرار داد سلف می‌گویند. این اوراق در جهت رفع نیاز‌های بازار بورس کالای ایران و کاهش نقدینگی در صنعت توسط دولت تولید شده است. در ادامه تیم مقاله قصد داریم، به تعریف اوراق سلف موازی و این که اوراق سلف چیست بپردازیم، بنابراین با ما همراه باشید.
اوراق سلف چیست؟
قرارداد سلف
معامله سلف یا قرارداد سلف، نوعی دیگر از قرارداد است که افراد یا شرکت‌ها محصولات و کلاهای مورد نیاز خود را از پیش خرید می‌کنند. به طور کلی ماهیت قرارداد سلف به این صورت است که صاحبان کالا، در مدت زمانی معلوم در آینده به طور نقدی دارایی خودشان را به طور نقدی پیش فروش می‌کنند. قرارداد سلف عمکردی برعکس نسیه دارد؛ در نسیه کالا را تحویل می‌گیرید و پس از گذشت مدت زمانی هزینه آن را به فروشنده پرداخت می‌کنید. اما در قرار سلف ابتدا هزینه کالا را پرداخت می‌کنید و بعد از گذشت مدت زمانی معین اجناس خود را تحویل می‌گیرید.
برای درک بهتر این مسئله، شما دارنده یک شرکت بخچال‌سازی هستید و گمان می‌کنید که قیمت موتورهای یخچال در چند ماه آینده افزایش پیدا خواهد کرد. از این رو شما اقدام به پیش خرید موتورهای یخچال مورد نیاز خود می‌کنید و هزینه کامل آن را به شرکت تولید کننده این قطعه پرداخت می‌نمایید. درواقع، شما کالای مورد نیاز چند ماه آینده خود را با قیمت کمتری خریداری کرده‌اید و فروشنده هم هزینه مورد نیاز تولید آن کالا را برای ادامه تولیدات خود دریافت کرده است.
اوراق سلف
قرار داد سلف(Induction Paper)، قرار دادی است که عرضه کننده(فروشنده) در جهت تامین مالی و کمبود نقدینگی اقدام به بستن این قرار داد می‌نماید. اوراق سلف در واقع نوعی صکوک قرارداد سلف موازی می‌باشد که امنیت بیشتری نسبت اوراق مشارکت دارد که از این رو اوراق سلف بیشتر در جهت تامین نقص مالی شرکت‌ها، جبران کسری بودجه دولت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از این اوراق بنا بر قوانین گفته شده در دین اسلام، برای برخی از کالاها همانند طلا و سکه به عنوان دارایی پایه مجاز نمی‌باشد. جهت مقایسه آماری طلا و بیت کوین، این مقاله را از دست ندهید.
مزایا و معایب اوراق سلف چیست؟
مزایا
اوراق سلف هم برای خریدار و هم فروشنده مزایایی به همراه دارد که ابتدا به مزایای خریدار و سپس فروشنده می‌پردازیم. شخص خریدار بر پایه این که کالای خود در آینده با افزایش قیمت روبرو میشود و برای کسب سود بیشتر وارد این معامله میشود. انجام شدن این قرارداد از طریق سازمان‌های نظارتی بازار بورس کلا تضمین میشود. از طرف دیگر، فروشنده سرمایه مورد نیاز خود را برای تولید کالاها و محصولات بدست می‌آورد و همین طور سبب تسریع در چرخه تولیدات یک شرکت یا کارخانه میشود.
معایب
اشخاصی که از قرارداد سلف برای پیش خرید کردن کالاهای مورد نیاز خود استفاده می‌کردند، همیشه با مشکل غیرقابل انتقال بودن آن به غیر روبرو هستند. خریداران می‌بایست تا اتمام زمان ذکر شده در قرارداد، نسبت به دریافت اجناس خود صبر کنند. این موضوع به این معنا است که دریافت کنندگان همیشه با مشکل نقدشوندگی مواجه می‌باشند و نمی‌توانند نسبت به نوسانات بازار واکنشی نشان دهند. علاوه بر این، هیچ بازار ثانویه‌ای برای معامله اوراق سلف وجود ندارد.
قرارداد سلف موازی استاندارد چیست؟
این قرارداد در جهت رفع مشکلاتی که در قرارداد سلف صورت می‌گرفت، طراحی شده است.قرارداد سلف موازی همانند قرارداد سلف می‌باشد، با این تفاوت که خریدار یا فروشنده پیش از رسیدن موعد مقرر در قرارداد، میتواند اجناس را به شخص یا شرکت دیگری واگذار نماید. در این نوع از قرارداد سلف موازی، مشکل نبود بازار ثانویه و همچنین نقدشوندگی نیز رفع شده است. قرار داد سلف موازی از یکی از ابزارهایی می‌باشد که در بازار بورس کالا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در قرارداد سلف موازی، ناشر یک میزان سود را برای سرمایه‌گذاران در مدت زمان معین فروش ضمانت می‌کند که با افزایش پیدا کردن قیمت دارایی، سود بیشتری به شخص سرمایه‌گذار تعلق می‌گیرد. برای رفع مشکل ریسک نوسانات بازار از دو ابزار در این قرارداد استفاده میشود که در ادامه به توضیح این دو ابزار می‌پردازیم.
اختیار خرید تبعی
با استفاده از این ابزار، اخیتار خرید بخشی از دارایی پایه براساس قیمت و زمان قید شده در قرارداد، توسط فروشنده یا شرکت تولیدی به شخص خریدار اعطا می‌گزدد.
اختیار فروش تبعی
در قسمت اوراق سلف گفته شد که تا پایان زمان قرارداد اجازه فروش به خریدار داده نمی‌شود، این مشکل با استفاده قرار سلف موازی برطرف شد. حال اختیار فروش تبعی به همین معنا است، یعنی خریدار اجازه فروش مقدار مشخصی از دارایی خریداری کرده را در موعد مقرر خواهد داشت.
مزایای قرارداد سلف موازی استاندارد چیست؟
در بخش اوراق سلف چیست به معایب این قرارداد اشاره گردید که همه این مشکلات با مطرح شدن قرار داد سلف موازی استاندارد رفع گردید. حال قصد داریم به دیگر مزایای قرارداد سلف موازی بپردازیم.
- معاف از مالیات
- نقدشوندگی به دلیل چرخش بازار تضمین میشود
- مدت قراردادها یک تا دو سال می‌باشد
- خطر ریسک کردن کاهش می‌یابد
- اضافه شدن بازار ثانویه به معاملات
- مشاهده قیمت روزانه و لحظه‌ای کالاها
- کارمزد اندکی برای معاملات
- دارای حداقل سود ضمانت شده براساس رشد قیمت کالا که تا سقف سود قید شده در قرارداد ممکن است افزایش پیدا کند
- افزایش میزان نقدشوندگی
- کم شدن هزینه‌های معاملاتی
- تهیه پشتوانه مالی برای تولیدکنندگان
- امکان واگذاری قرار به اشخاص دیگر
نحوه تهیه اوراق سلف چگونه است؟
برای خریداری اوراق سلف، متقاضیان می‌بایست به کارگذاری‌های معتبر بازار بورس و اوراق بهادار کشور رجوع نمایند و نسبت به دریافت کد بورسی اقدام کنند. بعد از دریافت کردن کد بورسی، اشخاص بایستی در خواست خرید را به کارگذاری‌های مربوطه اعلام و در آن ثبت نمایند. جهت آشنایی بیشتر با بورس، مقاله بازار بورس چیست را مطالعه کنید.
چه کالاهایی در قالب اوراق سلف قابل ترید هستند؟
دو دسته از کالاها را می‌توان به وسیله اوراق سلف معامله کرد. کالاهایی که امکان انتقال فیزیکی آنها میسر است، مانند: نفت و شمش فولاد، سنگ آهنف ورقه گرم فولاد و…. را می‌توان پیش خرید کرد. دسته بعدی شامل کالاهایی میشود که دولت برای آنها قیمتی تعیین نمی‌کند و محدودیت قیمتی ندارند.
قرارداد آتی چیست؟
نوعی قرارداد سلف موازی دیگر از قرارداد می‌باشد که فروشنده موظف است در تاریخ معینی که در قرارداد ذکر شده است، مقدار مشخضی از کالایی که خریداری کرده را بفروشد و از سمت دیگر خریدار متعهد میشود آن مقدار مشخص شده از کالا را خریداری نماید. قرارداد آتی یا Future Contract به این صورت است که شخص خریدار نسبت به خرید جنس مورد نیاز خود اقدام به خرید می‌کند و هزینه آن را به هنگام تحویل کالا پرداخت می‌نماید. قرارداد آتی قابلیت فروش کالاهایی را که مالک آنها نیستند را به شخص خریدار می‌دهد و همچنین برای جلوگیری از کلاه‌برداری، یه بیانه یا مبلغی جهت تضمین قرارداد از شخص خریدار گرفته میشود. حال برای شما خوانندگان این سوال شاید پیش آید که تفاوت قرارداد آتی با اوراق سلف چیست، در قسمت بعد به این موضوع خواهیم پرداخت.
تفاوت قراردادآتی با اوراق سلف چیست؟
قراردادی است که سرمایه‌گذاران بازار بورس کالا علاوه بر این که از افزایش قیمت‌ها سود می‌برند، از کاهش قیمت‌ها نیز سودی کسب خواهند کرد. از این رو قراردادهای آتی نوعی قرارداد دو طرفه محسوب میشود. در قراردادهای آتی برای جلوگیری از کلاه‌برداری مبلغی جهت تضمین قرارداد نزد اتاق پایاپای گداشته میشود و طرفین موظف می‌شوند که در صورت نوسانات قیمتی، وجه تضمینی را کاهش دهند.
جمع بندی
همان طور که پیش درباره این که اوراق سلف چیست، گفتیم. اوراق سلف یکی از ابزارهای بازار بورس کالا می‌باشد که در جهت کمبود نقدینگی و تامین سرمایه تولید کالا برای تولید کننده، استفاده می‌گردد. متقاضیان اوراق سلف به طور مستقیم در جهت رفع کمبود نقدینگی در بازار، ارتقاء سطح تولید ملی و رشد اقتصاد کشور قدم بر می‌دارند. با استفاده از اوراق سلف اشخاص و تولیدکنندگان می‌توانند، کالایی را که هنوز تولید نشده است را خریداری یا پیش‌فروش کنند و یا قبل از تولید، آن را به شخص دیگری بفروشند.
دیدگاه شما